Ramai Masih Kurang Faham mengenai Isu Kesihatan mental

Oleh Sakini Mohd Said

KUALA LUMPUR, 9 Ogos (Bernama) -- Insiden amuk di luar perkarangan kompleks Jabatan Perdana Menteri di Putrajaya telah menarik perhatian betapa rawatan untuk gangguan kesihatan mental di negara ini kurang diberi tumpuan.

Pada 9 Julai, pasukan pegawai keselamatan cuba menghentikan Khalil Afandi Abdul Hamid, 37, dan seorang rakan wanitanya, lengkap bersenjatakan pedang samurai dan sebilah pisau, daripada bertindak agresif di pintu masuk kompleks jabatan itu.

Perlakuan bahaya oleh pasangan itu kemudian menyebabkan pasukan keselamatan mengambil tindakan yang berkesudahan dengan kematian Khalil Afandi.

Walaupun laporan awal menyebut bahawa pasangan itu mengamalkan ajaran sesat, namun siasatan lanjut mendapati mereka mempunyai gangguan kesihatan mental.

Tragedi melibatkan mereka yang mempunyai masalah kesihatan mental bukanlah satu senario asing mahupun baru di Malaysia, tetapi masyarakat tidak ambil peduli terhadap masalah itu.

Masyarakat mempunyai persepsi bahawa jika seseorang itu mempunyai masalah kesihatan mental mereka dianggap boleh mendatangkan bahaya dan malahan penyakit mereka tidak boleh sembuh.

Tanggapan dan pandangan negatif ini pula menimbulkan situasi di mana mereka yang menghadapi masalah kesihatan mental bertindak mengasingkan diri daripada masyarakat dan seterusnya tidak berusaha untuk mendapatkan rawatan.

RAWATAN AWAL MEMBANTU

Ini juga membawa kepada kelewatan untuk didiagnosa penyakit berkenaan dan dalam kes Khalil Afandi, diagnosa tidak pernah dijalankan.

"Mereka yang didiagnosa menghadapi masalah kesihatan mental peringkat awal tidak membahayakan orang lain. Masalah hanya akan timbul bila mereka lewat mendapatkan rawatan", kata Pakar Perunding Psikiatri di Pusat Perubatan Universiti Malaya (PPUM) Dr Muhammad Muhsin Ahmad Zahari kepada Bernama.

Pesakit yang mengalami halusinasi yang berpunca daripada schizophrenia dan kemurungan pula gagal mendapatkan rawatan kerana mereka bimbang reaksi prejudis masyarakat terhadap penyakit mental yang dialami", kata Dr Muhammad Muhsin.

Lama kelamaan keadaan mereka akan terus bertambah teruk, yang turut meningkatkan risiko mendatangkan kemudaratan kepada orang ramai", katanya, dan menambah bahawa mereka yang mempunyai gangguan mental tidak mampu membezakan antara yang betul dan salah memandangkan proses pemikiran mereka berkurangan.

Lagipun, mereka akan bertindak agresif sebaik mereka mula berhalusinasi, yang meletakkan mereka dalam keadaan bahaya.

Pesakit yang mengalami schizophrenia melakukan jenayah yang sungguh kejam memandangkan mereka tidak berada di bumi nyata dan tidak ada apa yang mampu menghalang perbuatan mereka.

"Bagaimanapun, sebenarnya, mereka ini boleh menjadi kurang bahaya jika dirawat awal," katanya.

STIGMA MASYARAKAT

Kajian Pendaftar Kesihatan Mental Kebangsaan (NMHR) menunjukkan bahawa kesedaran masyarakat mengenai isu kesihatan mental adalah jauh daripada memuaskan.

Kajian itu juga menjelaskan bahawa secara puratanya ia mengambil masa sehingga 28 bulan untuk seseorang yang mengalami masalah kesihatan mental di negara ini untuk mendapatkan rawatan, tapi pada ketika itu ia sudah terlewat.

Ini berikutan, pemikiran kognitif individu yang mengalami kesihatan mental pada ketika itu telah berada di tahap kritikal, di mana mereka sudah tidak mampu untuk membuat sesuatu keputusan, tindakan atau berfikir secara waras.

Kajian itu sekali gus dilihat selaras dengan kenyataan dikeluarkan Kementerian Kesihatan yang dipetik dalam satu laporan akhbar, menguraikan bahawa kesedaran masyarakat terhadap rawatan bagi isu kesihatan mental kian menurun.

Dalam tempoh tiga tahun lepas, hanya 1.2 hingga 1.5 peratus merujuk kes mereka yang mempunyai masalah kesihatan mental pergi mendapatkan rawatan ke pusat kesihatan kerajaan, adalah satu situasi yang membimbangkan memandangkan satu daripada lima rakyat Malaysia mengalami beberapa bentuk penyakit mental.

Selain faktor kurangnya kesedaran, langkah awal untuk mendiagnosis akan potensi penyerangan penyakit itu masih didasari dengan stigma serta sikap prejudis di kalangan masyarakat.

Mereka takut dan malu dicemuh sebagai 'pesakit mental', menyebabkan ramai tidak dapat menerima hakikat serta lebih gemar mendiamkan diri apabila mengalami tekanan berterusan mahupun masalah kesihatan mental daripada mengambil inisiatif berjumpa pakar piskiatri.

Masalah kesihatan mental akan dialami oleh semua individu. Tanpa mengira golongan kaya, miskin, tua, muda, setiap daripada kita tidak terlepas mengalami tekanan, masalah kehidupan.

Namun, pengendalian kepada tekanan dihadapi akan menentukan sama ada mereka hanya sekadar mengalami kesihatan mental ataupun penyakit mental.

KELUARGA MAINKAN PERANAN

Selain masyarakat, kaum keluarga terdekat juga memainkan peranan penting dalam membantu mereka berkenaan mengekalkan kesihatan mental dengan pergi mendapatkan rawatan.

Pengesanan, langkah awal boleh dilakukan dengan mengenalpasti 'perubahan kelakuan' ahli keluarga sama ada secara mendadak mahupun sebaliknya, perlu diambil perhatian jitu.

Merupakan simptom premier kepada pengesahan masalah kesihatan mental, seseorang individu yang mengalami perubahan kelakuan ketara perlu mendapatkan rawatan segera.

Ini termasuklah perubahan tingkahlaku dari seorang periang kepada pendiam, pemarah, lebih gemar bersendirian, bercakap berseorangan, mempercayai diri mempunyai kuasa luar biasa, tidur terganggu, hilang selera makan, tidak upaya melakukan aktiviti harian serta memikir dan bercakap soal bunuh diri.

"Individu mengalami masalah mental tidak tahu yang mereka ini sakit kerana tidak merasai penyakit itu, di mana kita panggilnya sebagai instilah 'inside', disebabkan itulah keluarga perlu monitor," jelas Dr Muhammad Muhsin.

Bagaimanapun, diagnosa oleh pakar dan rawatan yang betul perlu dilakukan.

Ibu bapa yang mempunyai anak yang mula menunjukkan tanda-tanda masalah kesihatan mental, sering menafikan hakikat anaknya mengalami masalah mental, bukan kerana apa tetapi 'takut' sekiranya dipulaukan atau didiskriminasikan oleh masyarakat setempat.

Waima, penafian serta rasa ketakutan itu akhirnya bukan sahaja akan membinasakan si pesakit malah masyarakat sekeliling.

Bagaimanapun, pengesanan perubahan tingkahlaku sahaja tidak akan berjaya sekiranya keluarga tidak memainkan peranan dalam memastikan pengambilan ubat pesakit mengikut aturan.

Ini kerana, terdapat sesetengah pesakit mula bersikap sambil lewa dalam pengambilan ubat kerana merasakan diri sudah 'sembuh' walhal penyakit itu boleh menyerang kembali apabila mereka berada dalam keadaan tekanan.

Biarpun keluarga mempunyai peranan penting, namun individu juga wajar membudayakan perjumpaan pakar psikiatri dalam sahsiah kehidupan mereka.

Apatah lagi, situasi cabaran global masa kini memerlukan seseorang itu mempunyai daya ketahanan tinggi serta pengurusan kesihatan mental sebaiknya bagi menangani tekanan dihadapi.

Lebih memerlukan pemerhatian rapi, apabila sejarah keluarga menunjukkan ada di kalangan keluarga pernah mengalami gangguan mental.

Disebabkan itu, mereka yang mengalami masalah kesihatan mental, digalakkan berjumpa dengan pakar psikiatri, sebelum ia menjadi parah!

"Persepsi tidak perlu jumpa pakar psikiatri (apabila mengalami kesihatan mental) adalah salah. Kalau mereka merasakan tidak mengapalah boleh rawat diri sendiri atau berjumpa dengan kawan, mereka silap", kata Dr Muhammad Muhsin.

Pendek kata, kesedaran yang meluas mengenai keshitan mental dan rawatan awal boleh membantu menyelamat banyak nyawa mereka yang mengalami masalah mental. Menghentikan stigma dan diskriminasi yang dikaitkan dengan isu kesihatan mental adalah langkah pertama ke arah mengawal penyakit kesihatan mental dan membantu mereka yang mengalami masalah mental.

-- BERNAMA